Biz 90’ların ergenleri, o malum yıllar boyunca Türkiye’nin “genç” nüfusunun ve bu “dinamik” nüfusun sağlayacağı ekonomik, demografik ve politik avantajların, hızla “yaşlanan” köhne Avrupa karşısında sağlayacağı kerameti kendinden menkul başarıların hâyali ile hazırlandık 2000’li yıllara. Öyle ya, yaşlı Avrupa etrafında iş yapacak genç nüfus bulamayınca yetişin Türkler diye aman verecek, biz de o hızla (velev ki Avrupa Birliği marifeti ile olsun) Viyana’dan ağrı Paris senin, Londra benim kutlu ve kolay fethimizin şanını sürecektik. Lâkin Gümrük Birliği’nin heyecanlandırdığı Çiller hükümetlerinin, “Türkiye 2001, başarı bizimledir” sloganı kulaklarda nağme, ceplerde sigara olarak kaldı.
Beklenen fetih gerçekleşmediği gibi Avrupa’dan ümidi kesip yaşlanan nüfusumuzun derdine düşen devletlüler, bu sefer de 3 çocuk seferberliği başlattılar ki teşvikler o biçim. Zira yıllarca en büyük hazinemiz olarak övünmekten başka hiçbir şey yapmadığımız bu gençlik, Trakya’dan salsak Yunanistan’ı işgâl ederler diye fetih fantezilerine meze yaptığımız okullu nüfus artık otuzlu yaşlarında, evli, vasıfsız / memur ama en az 13 yaşındaymışcasına da ergen! Ve şimdi onlardan beklenen, memleketin sünmüş demografik eğrisine üreyerek can vermeleri. Ufuklarında “ara elemanlık” / sigortalı iş / memurluk olan bu kitlenin yaşlılığının (yani emekliliğinin) doğuracağı yük, ancak bu şekilde telafi edilebilir zira… En azından Yeni Türkiye bu minval üzre üretilen politikalarla “yaşlanıyor”…
Peki o köhnemelere, yaşlanmalara doymayan Avrupa ne yapıyor? Birliğin entegrasyon ve nüfus politikalarını paranteze alırsak, bu yaşlı nüfusun doğurduğu “yükle” nasıl başa çıkıyor? Ülkemizde gerontoloji denince akla gelen ilk isim olan İsmail Tufan, Türkiye’de Yaşlılığın Yapısal Değişimi başlıklı çalışmasında, endüstrileşmiş devletlerin mevcut yaşlılık politikalarının da izini sürerek hem yukarıdaki sorulara cevap veriyor, hem de Türkiye özelinde değişen yaşlılık algısının hangi politikalara ihtiyaç duyduğunu ortaya koyuyor. Kitabın tezi gayet açık: Türkiye’nin “yaşlılık” algısındaki değişim, sadece genç nüfus artışını teşvik eden mevcut yüzer gezer politikalarla yönetilemez; yaşlılığın ne olduğunu yeniden tanımlayan ciddi bir paradigma değişimine ihtiyaç var!
Kitaptan ve gerontolojinin ne olduğundan bahsetmeden evvel, kısaca da olsa bu alana çok büyük emek vermiş İsmail Tufan hakkında bir iki söz söylemekte fayda var. Tufan, Almanya’daki Osnabrück Üniversitesi Vetcha Fakültesi Gerontoloji Bölümü’nü bitiriyor. Lisans düzeyindeki bu eğitimi psikoterapi ve pedagoji eğitimi ile de destekleyerek uzun yıllar Almanya’da gerontoloji alanında çalışmalar yapan Tufan, 2006 yılında Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne bağlı olarak Türkiye’nin ilk gerontoloji bölümünü kuruyor. Hâlen aynı bölümde öğretim üyesi olarak çalışan Tufan, TÜBİTAK tarafından desteklenen Türkiye Gerontoloji Atlası araştımasını sürdürüyor.
Belki tam da burada bir “edebiyat fakültesi” dahilinde açılan “gerontoloji”nin nasıl bir araştırma alanı olduğundan bahsetmeliyiz. Son derece zengin bir ikincil kaynak literatüründen faydalanan Tufan’ın çalışmasında gerontoloji için ilk elde şöyle bir sınır tanımlanıyor: “Gerontoloji; yaşlanma ve yaşlılığın bedensel, psişik, sosyal, tarihsel ve kültürel yönlerinin tarifi, açıklaması ve modifikasyonu ile ilgilenir. Yaşlanma açısından önemli ve yaşlılığı yapılandıran çevreler ve sosyal kurumlar da buna dahildir.” Bir sosyal bilimler disiplini olarak gelişen gerontolojinin, yaşlılığı sadece tıbbî bir mesele olmaktan çıkaran, yaşlıyı içinde yaşadığı toplumun aktif ve eş değerli bir üyesi olarak sınıflayan melez bir alan olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye’de Yaşlılığın Yapısal Değişimi bu melez alana sosyoloji temelli yaklaşan önemli bir “giriş” çalışması. İçinde benim de olduğum alan dışı genel okurun, gerontolojinin çalışma saiklerini kavraması açısından da son derece faydalı bilgiler içeriyor.
İsmail Tufan çalışması boyunca “sosyal bir sistem” olarak tanımladığı toplumun genel yapısından ziyade, yaşlılığın bu sosyal sistem içindeki yapısal dönüşümlerine odaklanıyor. Her bir yaşlının ayrı ayrı sahip olduğu potansiyel trajedi ya da mucizelere değil de, bir sosyal sorun olarak yaşlılığın toplumsal düzlemdeki yerini saptamaya çalışan yazar, geliştirdiği “Tufan Çark Modeli” ile de bu sorunların tespiti ve çözümü için yapısal bazı öneriler de getiriyor. Çalışmasına yazdığı önsözde de belirttiği gibi yaşlılık ayrı ayrı toplumların yarattığı bir kategori ve yaşlılar bu kategorinin bir parçası. Dolayısıyla sorunların tespiti ve çözümü için toplumsal düzlemde işleyen makro analizlere ihtiyaç duyuluyor çünkü temel sorun, yaşlılığın sosyal sistem olarak tanımlanan topluma entegrasyonu.
Ancak bu makul teorik çerçeve, yine de Türk toplumu adı altında işleyen tek bir sosyal sistemin ne kadar mevcut olduğu gibi genel bir takım sosyolojik meseleleri de akla getiriyor. Tufan her ne kadar “burada sosyal sistem olarak toplumun genel yapısına değil, sadece gerontolojinin perspektifinden yaşlılığın yapısal değişimlerine bakılacak” dese de, yaşlılığın entegrasyonu konusu, öncelikle bütüncül / sağlıklı bir sosyal sistem arayışını da beraberinde getirmeli. Kırsal / geleneksel ve yüzergezer cemaat örgütlenmelerinden, şehirli / modern ve istikrarlı bir cemiyete dönüşemeyen; sürekli yenilenen keskin hatlarla ayrışan ve farklı dönemlerde bizzat devlet eliyle farklı ötekileştirme mekanizmalarıyla tanımlanan bu büyük kitlenin “homojen” bir “yaşlılık” kategorisi üretmesi elbette çok zor. Kendi mevcudiyetinin devamlılığını bu parçalı yapının korunmasında gören AKP hükümetlerinin, günü kurtarmaya ve dolayısıyla bu sürdürülemez “yapı”dan nemalanmaya yönelik “yardım” politikalarıyla ne kadar daha devam edilebilir bilemiyorum. Yaşlanmanın bir nevi hastalıklar dönemi olarak görüldüğü ve yaşlılılara karşı geliştirilen bol belagatli ahlâki tutumların bayramda el öpmek, hastalanınca hastaneye götürmek (tedavi edilmelerini sağlamakla karıştırmayalım) döngüsünden çıkamadığı memleketimizde, ciddi ve acil uzun erimli politikalara ihtiyaç var ve Tufan’a göre bu ancak gerontolojik bilgi eksikliğinin her alanda giderilmesi ile mümkün. Türkiye’de Yaşlılığın Yapısal Değişimi çok hayran olduğumuz, bizi çok tatmin eden mevcut ahlâki tutumlarımızı bir kenara bırakıp yaklaşmakta olanla “mertçe” ve “samimi” bir şekilde yüzleşmemizi öneriyor. Tavsiye olunur…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder